Nu de piek van de Corona- epidemie in zicht lijkt, wordt er volop gesproken over hoe we langzamerhand weer naar een “normale situatie” kunnen terugkeren. Dat zal nog wel even duren, omdat het virus nog steeds rond gaat en omdat er voorlopig nog geen vaccin zal zijn. Er wordt veel gepubliceerd over wat er zou moeten gebeuren om weer uit de diepe economische recessie te komen die onvermijdelijk zal optreden. En vooral wordt opgeroepen dat dit het moment is om af te stappen van het economisch systeem dat heeft geleid tot roofbouw op de aarde en de mens. Zie bijvoorbeeld het stuk van Prinses Irene in de Volkskrant, oproep van Europese politici en CEO’s en een van 170 bezorgde professionals in Trouw.
Maar wat gebeurt er in de praktijk? Voorlopig ligt het accent bij de steun van de overheid aan de economie op het voorkomen dat grote aantallen mensen worden ontslagen door royale tijdelijke loonkostenvergoedingen. Daarin wordt geen onderscheid gemaakt naar klimaatvriendelijkheid van de activiteiten en dat is op korte termijn ook niet goed mogelijk. Ook ligt het accent op het voorkomen dat bedrijven failliet gaan door middel van giften en leningen aan kleine bedrijven, uitstel van belastingbetaling, etc. Voor de grotere bedrijven is het nog niet duidelijk hoe dit er gaat uitzien.
De luchtvaart is vrijwel tot stilstand gekomen. Air-France -KLM verwacht deze maand een reductie van 90% in het vervoer van passagiers en het eind daarvan is niet in zicht. Er wordt druk gesproken over een reddingsoperatie in de vorm van garantstelling door de staat voor enorme leningen of misschien zelfs een nationalisatie. Zullen daarin voorwaarden worden gesteld voor een klimaatvriendelijke koers in de toekomst en voor minder afhankelijkheid van overheidssteun? Het meest gehoorde commentaar is dat zoiets tot hogere kosten leidt en dus niet past bij herstel uit een diepe recessie. In de VS is zelfs door de Democraten geprobeerd duurzaamheidseisen te verbinden aan de grote leningen (60 miljard dollar) die inmiddels aan de luchtvaartmaatschappijen zijn uitgedeeld. Maar dat mislukte. Daar gaan de mooie intenties. Rest alleen oproepen en petities zoals van “Stay Grounded” om die duurzaamheidsvoorwaarden wel te stellen. Er is enige hoop, want in de Tweede Kamer zijn er wel partijen die wel vast willen houden aan voorwaarden voor steun aan de KLM.
Dan de olie-industrie. Ook daar vallen harde klappen door de verminderde vraag naar olie en gas. En daar komt nog eens bij dat Saudi Arabië een prijzenoorlog is begonnen om andere olieproducenten (lees vooral de VS) uit de markt te drukken. Een artikel in de Guardian laat zien dat er veel oliebedrijven failliet zullen gaan, dat veel nieuwe investeringen bij de huidige olieprijzen niet meer rendabel zijn, maar ook dat de lage olieprijs de vraag juist weer aanjaagt. Een unieke kans lijkt het om nu een CO2-belasting op olie- en gasproducten te leggen en om het zoeken naar nieuwe olie- en gasvelden te staken. Het Internationaal Energie Agentschap roept ook op om deze kans aan te grijpen versneld af te stappen van fossiele brandstoffen. Maar gaat dat ook gebeuren? In de VS en Canada worden oliebedrijven al gesteund met grote goedkope leningen. President Trump lijkt zelfs akkoord te gaan met productiebeperking in de VS om de olieprijs omhoog te krijgen. En in een nieuwe 1,5 meter economie zal het openbaar vervoer het lastig hebben en zullen meer mensen weer de auto kiezen. Europese autofabrikanten lobbyen inmiddels al in Brussel om de voorbereidingen voor aanscherping van de emissie-eisen voor nieuwe auto’s te stoppen. We kunnen er dus allerminst vanuit gaan dat we de Corona-crisis zullen gebruiken om versneld met fossiele brandstoffen te stoppen. Er zal veel druk op regeringen moeten worden uitgeoefend om dat wel te realiseren. Zie bijvoorbeeld de petities van Milieudefensie, de Club van Rome en Greenpeace.
Het is duidelijk dat de economische stimulering om uit de Corona-depressie te komen nog alle kanten kan uitgaan. Noodzakelijke grote hervormingen zouden een flinke duw in de rug kunnen krijgen als er voldoende druk op regeringen wordt uitgeoefend, maar zeker is dat allerminst.